International Association of Educators   |  ISSN: 1309-0682

Cilt 11 Sayı 21 (Haziran 2017)

Orjinal Araştırma Makaleleri

Eğitim Bilimleri Nelerdir ve Nerelerde Bulunur? Yükseköğretim Kurulu’nun Eğitim Fakültelerinin Yapısında Gerçekleştirdiği Değişikliklere İlişkin Eleştirel Bir Analiz

Ali Faruk Yaylacı, Enes Gök & İsmail Aydoğan

ss. 1 - 18

Özet

Bu çalışmada, Yükseköğretim Kurulu tarafından 2016 yılında gerçekleştirilen düzenlemeden yola çıkılarak eğitim fakültelerinin yapılanması ve eğitim bilimlerinin neliğinin eğitimin bir bilim olarak görülüp görülemeyeceğine ilişkin görüşler ile eğitimin bilime dönüşme süreci temelinde tartışılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, alanyazındaki kuramsal yaklaşımlara dayalı olarak eğitim fakültelerindeki yeniden yapılanma, ders programları ve kitaplarında eğitim bilimlerinin yer alış tarzları, genel olarak eğitim alanında yürütülen araştırmaların eğitim bilimlerine dağılımları gibi ölçütler göz önünde bulundurularak genel bir değerlendirme yapılmıştır. YÖK’ün bütün üniversiteleri ve eğitim fakültelerini kapsayan bu düzenlemesinin tektipleştiriciliği önemli bir sorun olarak dikkat çekmektedir. Aynı zamanda eğitimin bir bilimsel alana dönüşme sürecine ilişkin mirastan daha çok güncel sorunların ve gelişmelerin söz konusu düzenlemeyi biçimlendirdiği görülmektedir. Bu durum düzenlemenin kalıcılığı konusunda da belirsizlikleri beraberinde getirmektedir. Gerek eğitim bilimleri bölümündeki ana bilim dallarına ve gerekse eğitim fakülteleri için önerilen bölümlere bakıldığında eğitimin bilim olarak kapsamına ve alt dallarına ilişkin tutarlı bir bakış açısını yansıtmaktan çok güncel sorun ve değişimlerden hareketle revize edilmesi anlayışının ağırlık kazandığı söylenebilir. Dolayısıyla eğitim fakültelerinin yapılanmasına ilişkin olarak var olan akademik ve bilimsel sorunlar varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler: Eğitim Bilimleri, Yükseköğretim, Eğitim Fakülteleri, Yükseköğretim Kurulu (YÖK)

Türkçe Ders Kitaplarında Milli Kimliğe İlişkin Unsurların İncelenmesi

Bora Bayram & Mehmet Elban

ss. 19 - 27

Özet

Bu araştırmanın amacı, Türkçe ders kitaplarında yer alan milli kimliğe ilişkin unsurları bazı değişkenler açısından incelemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden doküman araştırması yöntemi ile yürütülmüştür. Çalışma evreni ilköğretim ikinci kademe 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarından oluşan araştırmada veri analizi olarak içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında milli kimliğe ilişkin temel vurgunun folklorik ögeler ile milli liderler ve tarihi şahsiyetler olduğu anlaşılmıştır. Bunun yanı sıra milli kimlik vurgusunda vatanseverlik, vatandaşlık gibi ögelere yoğun şekilde yer verildiği görülmüştür. İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının sosyal bilgiler ve tarih ders kitaplarında kullanılan milli liderler, tarihi şahsiyetler, vatanseverlik, vatandaşlık gibi milli kimlik anlatılarına çokça yer verdiği bulgulanmıştır. Buna karşın Türkçe dersiyle daha çok ilişkili dil değeri ise daha az vurgulanmıştır. Ayrıca ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında sosyal bağlar ve değerler en fazla vurgu yapılan ögeler arasındadır. Bu sonuç, değerlerin milli kimlik, milli karakter ile ilişkili olması, son yıllarda değerler eğitimine verilen ağırlık açısından manidardır. Ayrıca araştırmada ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında milli kimliğe ilişkin en az kullanılan ögenin eğitim açısından çokça tartışılan milli kahramanlar ile savaşlar ve zaferler olduğu anlaşılmıştır. Bu araştırmanın amacı, Türkçe ders kitaplarında yer alan milli kimliğe ilişkin unsurları bazı değişkenler açısından incelemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden doküman araştırması yöntemi ile yürütülmüştür. Çalışma evreni ilköğretim ikinci kademe 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarından oluşan araştırmada veri analizi olarak içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında milli kimliğe ilişkin temel vurgunun folklorik ögeler ile milli liderler ve tarihi şahsiyetler olduğu anlaşılmıştır. Bunun yanı sıra milli kimlik vurgusunda vatanseverlik, vatandaşlık gibi ögelere yoğun şekilde yer verildiği görülmüştür. İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının sosyal bilgiler ve tarih ders kitaplarında kullanılan milli liderler, tarihi şahsiyetler, vatanseverlik, vatandaşlık gibi milli kimlik anlatılarına çokça yer verdiği bulgulanmıştır. Buna karşın Türkçe dersiyle daha çok ilişkili dil değeri ise daha az vurgulanmıştır. Ayrıca ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında sosyal bağlar ve değerler en fazla vurgu yapılan ögeler arasındadır. Bu sonuç, değerlerin milli kimlik, milli karakter ile ilişkili olması, son yıllarda değerler eğitimine verilen ağırlık açısından manidardır. Ayrıca araştırmada ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında milli kimliğe ilişkin en az kullanılan ögenin eğitim açısından çokça tartışılan milli kahramanlar ile savaşlar ve zaferler olduğu anlaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Türkçe ders kitapları, milli kimlik, Türkçe eğitimi.

Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların “Oyun” ve “Açık Alan (Bahçe)” Etkinlikleri İle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi ve Örnek Bir Bahçe Düzenleme Çalışması

Nalan Arabacı & Şenel Çıtak

ss. 28 - 43

Özet

Türkiye’de, okul öncesi eğitim kurumlarını fiziksel donanımlar açısından inceleyen çeşitli çalışmalarda temizlik, ses yalıtımı, güvenlik, bahçe ve oyun alanları düzeni, eğitsel malzemelerin uygunluğu, malzemelerin nicel yeterliliği ve kullanım şekli gibi konular önemli eksiklikler olarak gösterilmektedir. Gallahue (1982), çocuğun motor ve sosyal yeteneklerinin geliştirilmesinde düzenli ve sistemli, nitelikli bir öğretme-öğrenme ortamına ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır. Çocuklar ancak iyi düzenlenmiş bir uyarıcı ortamda ilgilerine ve ihtiyaçlarına göre çeşitli etkinliklere yönelebilir ve yaratıcılıkları desteklenebilir. Sınıf içi ya da sınıf dışındaki öğrenme merkezlerinden beklenen faydanın sağlanabilmesi, öğrenme merkezlerinin istenilen biçimde düzenlenebilmesine bağlıdır.  Bu bilgiler doğrultusunda, eğitim ortamlarının tasarım boyutu göz ardı edilmemeli ve bilinçli olarak tasarlanmalıdır. Özellikle, okul bahçesinin planlanmasında, sadece açık alan ayırmakla konuya çözüm getirilemez. Açık alanlar okulun niteliği, eğitim derecesi, şekli, fonksiyonu, bulunduğu çevrenin sosyal yapısı ve rekreasyon olanakları gibi kriterler göz önünde bulundurularak planlanmalıdır (Akdoğan, 1972 ; Willams, 1983 ; Gallahue, 1989 ; Oğuzkan vd., 2000 ; Algan & Uslu, 2009 ; Özdemir & Yılmaz, 2009 ; Biehl, 2011 ; Pınar, 2012).

Yapılan araştırmalara göre; okul bahçeleri doğru bir şekilde düzenlendiğinde bahçede oyun, spor, eğitim ve sosyal-kültürel etkinliklere yönelik olanaklar oluşmakta ve böylece çocukların birçok alanda gelişimlerine katkı sağlanmaktadır. Türkiye’de, okul öncesi eğitim kurumlarında, gün boyunca yapılan etkinliklerin çoğu sınıf ortamında gerçekleştirilmektedir (Takahashi, 1999 ; Fjørtoft & Sageie, 2000 ; Menino, 2000 ; Fisman, 2001 ; Corson, 2003 ; Özdemir & Yılmaz, 2008 ; Miller vd., 2009 ; Sabırlı, 2012).

Bu çalışmanın amacı; üç, dört ve beş yaş gruplarındaki çocukların “oyun” ve “bahçe” ile ilgili görüşlerinin incelenmesi ve amaca uygun örnek bir okul bahçesinin oluşturulmasıdır. Çalışmanın bir diğer amacı da; eğitimin temelini oluşturan okul bahçelerinin en az okul binaları kadar önemli olduğunu vurgulamak ve çocukların fiziksel, ruhsal ve zihinsel gereksinimlerini karşılayacak mekanların yaratılması gerekliliğine dikkat çekmektir. 2016-2017 Eğitim-Öğretim yılında Ordu İlinde yapılan deneysel desenli bu araştırmada amaçlı örneklem kullanılarak, yapılandırılmamış boş bir arsaya sahip özel bir anaokulunda çalışma gerçekleştirilmiştir.  Anaokuluna devam eden üç yaş grubunda 13, dört yaş grubunda 13 ve beş yaş grubunda 20 çocuk olmak üzere toplam 46 çocuk araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve çocukların verdikleri cevaplar analiz edilerek değerlendirilmiştir. Üç, dört ve beş yaş gruplarındaki çocukların tamamının bahçede oyun oynamayı sevdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bahçede oyun etkinlikleri ile ilgili çocukların verdikleri cevaplar yaş gruplarına göre değişiklik göstermiştir. Çocuklardan alınan cevapların değerlendirilmesi neticesinde, amaca uygun örnek bir bahçenin oluşturulması uygulamaya konularak, açık alanların yapılandırılmasına yönelik birtakım öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Okul öncesi eğitim, okul öncesi eğitimde öğrenme ortamları, okul bahçeleri

4. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Bloom ve Revize Edilmiş Bloom Taksonomilerine Göre Değerlendirilmesi

Durmuş Burak

ss. 44 - 58

Özet

Öğretim programlarında yer alan kazanımlar, öğrenenin neyi, nasıl öğreneceğini ifade ederek öğretime rehberlik etmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulu (TTK) tarafından yayınlanan İlköğretim 4-8. sınıflar Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nda yer alan 4. sınıflar düzeyindeki kazanımların “Bloom” ve “Revize Edilmiş Bloom Taksonomilerine” göre analiz edilmesidir. 4. sınıf programında bulunan 44 kazanım araştırma verilerini oluşturmaktadır. Kazanımlar araştırmacı ve iki uzman tarafından analiz edilmiştir.  Çalışmadan elde edilen bulgulara göre 44 kazanımın 36’sı bilişsel alanda bulunmaktadır. 8 kazanım ise duyuşsal alandadır. Devinişsel alanda hiçbir kazanım bulunmamaktadır. Bilgi boyutunda kazanımların %16.2’si olgusal bilgi kategorisinde, %83.8’i kavramsal bilgi kategorisinde bulunmaktadır. Bilişsel süreç boyutunda analiz edilen kazanımların %10.8’i hatırla kategorisinde, %73’ü anla kategorisinde, %2.7’si uygula kategorisinde, %2.7’si çözümle kategorisinde ve %10.8’i değerlendir kategorisinde bulunmaktadır. Genel olarak programda bilişsel süreç boyutunda üst düzey kategorilere yeteri kadar yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca bilgi boyutundaki kazanımlar 4. sınıf seviyesi açısından yeterli görülmüştür. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programının bütünsel yapısı göz önüne alındığında diğer sınıf seviyelerinde de benzer çalışmaların yapılması daha bütünsel bir sonuç elde etmemizi sağlayacaktır. 

Anahtar Kelimeler: Din öğretimi, Bloom Taksonomisi, Revize Edilmiş Bloom Taksonomisi, kazanımlar, öğretim programı, 4. Sınıf.

Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanal Dünyalarının Günlük Hayatlarına Yansımaları Üzerine Bir Durum Çalışması

Fatih Kana, Yasemin Yağmur & Yusuf Mete Elkıran

ss. 59 - 71

Özet

Bu çalışmanın amacı; Z kuşağı olarak tanımlanan 2000 yılı ve sonrasında doğan ortaöğretim öğrencilerinin söylemlerinde kullandıkları dili ve kullandıkları bu dili kaynağını tespit etmektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseniyle desenlemiştir. Bu araştırmanın örneklem grubunu İstanbul’un Avrupa yakasında bir lisede öğrenim görmekte olan 15-17 yaş grubundaki 32 erkek ve 30 kız öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem grubunun belirlenmesinde tipik durum örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, örneklem grubunu oluşturan toplam 62 öğrenci ile görüşülerek toplanmıştır. Araştırma verileri görüşme soruları yoluyla elde edilmiş olup, elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla temalara ayrılarak kodlanmıştır. Araştırmada öğrencilerden günlük hayatta ve kendi aralarındaki konuşmalarda kullandıkları kelimeler ve bu kelimelerin anlamlarını yazmaları istenmiştir. Öğrencilerden alınan kelime listeleri tabloya dökülmüştür. Daha sonra öğrencilerle beş sorudan oluşan kısa bir görüşme yapılmış ve bu görüşmede öğrencilerin bu kelimeleri ilk nereden duydukları, bu kelimeleri en çok nerelerde ve kimlerle kullandıkları, bu kelimeleri kullandıklarında yakın çevrelerinin tepkilerinin neler olduğu sorulmuştur. Öğrencilerin verdikleri cevaplar tablolaştırılarak yorumlanmıştır. Z kuşağı olarak tanımlanan bu yaş grubundaki öğrencilerin sanal dünya ve buna bağlı olarak gelişen sosyal medyadan birçok yabancı kelimeyi anadilleri içinde doğal süreçte fark etmeden kullandıkları tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin bu kelimelerden bazılarının Türkçe karşılıklarını hiçbir şekilde bilmedikleri de araştırmanın sonuçları arasında yer almaktadır. 

Anahtar Kelimeler: 21. Yüzyıl Eğitim Anlayışı ve Becerileri, Sanal Dünya, Sosyal Medya, Yapılandırmacı Yaklaşım, Z Kuşağı.

İş doyumu, Meslektaş İlişkileri ve Okul İdaresi Desteği: Okul Öncesi Öğretmenleri Üzerinde Bir Araştırma

Şükran Eser & Emine Ferda Bedel

ss. 72 - 79

Özet

Bu araştırmada, iş doyumu, meslektaş ilişkileri algısı,  idareci desteği algısı ve bazı kişisel özellikler (hizmet yılı,  yaş, okulun bulunduğu yer ve eğitim düzeyi) arasındaki ilişkiler, okul öncesi öğretmenlerinden oluşan bir örneklem grubunda incelenmiştir. Araştırmaya Türkiye’nin batısındaki bir ilde görev yapmakta olan 138 öğretmen katılmıştır.  Araştırma bulguları, iş doyumu ile meslektaş ilişkileri algısı (r=.29, p<.01) ve idareci desteği algısı (r=.36, p<.01) arasında olumlu yönde anlamlı ilişkiler olduğuna işaret etmektedir. Ek olarak, meslektaş ilişkileri ve kişisel özelliklerden oluşan bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken olan iş doyumu üzerindeki etkisini inceleyen bir çoklu doğrusal regresyon analizi de uygulanmıştır. Bu analizin sonucuna göre, sadece meslektaş ilişkileri algısı ve idareci desteği algısı değişkenlerinin iş doyumunun anlamlı yordayıcıları olduğu görülmüştür. Bağımsız değişkenler birlikte iş doyumu puanlarındaki varyansın %17’sini açıklamaktadırlar.

Anahtar Kelimeler: Okul öncesi öğretmenleri, iş doyumu, meslektaş ilişkileri, idareci desteği