Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 19(52) 79-117
ss. 79 - 117
Yayın Tarihi: Haziran 30, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
Bu araştırmada; liderlik stilleri ile örgütsel sosyalleşme ve etkili okul arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2022-2023 eğitim öğretim yılında Erzincan’da görev yapan öğretmenler, örneklemini ise uygun örnekleme yöntemiyle seçilen 249 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma bulgularına göre, öğretmenlerin dönüşümcü, sürdürümcü ve serbest bırakıcı liderliğe ilişkin algıları orta düzeyde; örgütsel sosyalleşme ve algılanan okul etkililiği algıları ise yüksek düzeyde çıkmıştır. Elde edilen bir diğer bulguya göre öğretmenlerin sadece serbest bırakıcı liderliğe ilişkin algılarının cinsiyet değişkenine göre farklılık gösterdiği, erkek öğretmenlerin okul yöneticilerini kadın öğretmenlere göre daha serbest bırakıcı lider olarak gördüğü sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin eğitim durumu ve yaş değişkenlerine göre algılarında herhangi bir farklılaşma görülmemişken, okul türü değişkenine göre algılanan okul etkililiği; mesleki kıdeme göre ise örgütsel sosyalleşme algılarında anlamlı bir farklılık ortaya çıkmıştır. Araştırmadan elde edilen bir diğer sonuca göre dönüşümcü liderlik ile sürdürümcü ve serbest bırakıcı liderlik arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki, dönüşümcü liderlik ile örgütsel sosyalleşme ve algılanan okul etkililiği arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki ortaya çıkmıştır. Sürdürümcü liderlik ve serbest bırakıcı liderlik ile örgütsel sosyalleşme ve algılanan okul etkililiği arasında ise negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Anaktar kelimeler: Dönüşümcü Liderlik, Sürdürümcü Liderlik, Serbest Bırakıcı Liderlik, Örgütsel Sosyalleşme, Algılanan Okul Etkililiği
APA 7th edition
Sarikaya, D., Yalcin, S., & Koroglu, M. (2025). Liderlik Stilleri, Örgütsel Sosyalleşme ve Etkili Okul Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(52), 79-117.
Harvard
Sarikaya, D., Yalcin, S. and Koroglu, M. (2025). Liderlik Stilleri, Örgütsel Sosyalleşme ve Etkili Okul Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(52), pp. 79-117.
Chicago 16th edition
Sarikaya, Derya, Sinan Yalcin and Mustafa Koroglu (2025). "Liderlik Stilleri, Örgütsel Sosyalleşme ve Etkili Okul Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 19 (52):79-117.
Ada, Ş. & Akan, D. (2007). Değişim sürecinde etkili okullar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 343-373.
Akan, D., Yıldırım, İ. & Yalçın, S. (2014). Okul müdürleri liderlik stili ölçeğinin geliştirilmesi (OMLSÖ). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (51), DOI: 10.17755/esosder.28743
Arslan, H., Satıcı, A. ve Kuru, M. (2006). Devlet ve özel ilköğretim okullarının etkililiğinin araştırılması. Eğitim ve Bilim, 31 (142), 15-25.
Arun, K. (2008). Liderlik Tarzları ile Paylaşımcı Bilgi Kültürü İlişkisi, Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, SBE, Erzurum
Avolio, B. J., & Bass, B. M. (2004). Multifactor leadership questionnaire manual (3rd ed.). Mind Garden.
Ayık, A. ve Ada, Ş. (2009). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 429-446.
Ayık, A., & Ada, Ş. (2009). Öğretmen görüşlerine göre etkili okul özelliklerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 1–18.
Aysel, L. (2006). Liderlik ve duygusal zekâ. Kocaeli: Yüksek lisans tezi.
Balcı, A. (2000). Örgütsel sosyalleşme: Kuram strateji ve taktikler. Ankara: Pegem Yayıncılık
Balcı, A. (2013). Etkili okul ve okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma. (6.Baskı). Ankara: Pegema.
Bambale, A. J. (2011). Auditing the leadership approaches and their relationsships to organizational outcomes. Journal Business and Management Review, 1(2), 01-13.
Bass M. Bernard (1990). From transactional to transformational leadership learning to share to vision. Organizational Dynamics, 18, 19-31.
Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. Free Press.
Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1990). The implications of transactional and transformational leadership for individual, team, and organizational development. Research in Organizational Change and Development, 4, 231–272.
Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1994). Improving organizational effectiveness through transformational leadership. Sage Publications.
Baykul, Y., & Güzeller, C. O. (2014). Sosyal bilimler için istatistik: SPSS uygulamalı (2. Baskı). Ankara: Pegem
Boateng, C. (2012). Leadership styles and effectiveness of principals of vocational technical institutions in Ghana. American International Journal of Contemporary Research, 2(3), 128-134.
Boateng, F. (2012). Leadership styles and organizational effectiveness: A comparative study of Ghanaian public and private universities. International Journal of Business and Social Research, 2(3), 128–138.
Bogler, R., Caspi, A., Roccas, S. (2013). Transformational and passive leadership: an initial investigation of university instructors as leaders in a virtual learning environment. Educational Management Administration & Leadership, 41(3), 372–392. https://doi.org/10.1177/1741143212474805
Bolat, T. (2008). Dönüşümcü liderlik, personeli güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Detay Yayıncılık: Ankara.
Bolat, T., & Seymen, O. A. (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde” dönüşümcü liderlik tarzı” nın etkileri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(9), 59-85.
Boonla, D., & Treputtharat, S. (2014). The relationship between the leadership style and school effectiveness in school under the office of secondary education area 20. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 112, 991–996. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.1257
Bryman, A., and Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with spss release on for windows. Philadelphia, PA: Routledge.
Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitimde yönetimi anlamak sistemi çözümlemek, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Cerit, Y. & Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 6(3), 902-914
Cerit, Y., & Yıldırım, A. (2017). Öğretmen algılarına göre etkili okulun özellikleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 251–267.
Cesur, H. (2009). Ortaöğretim müdürlerinin liderlik stilleri ve iletişim becerileri arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cesur, M. A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin liderlik davranışları ile okul iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi].
Cornıier, S.F. (1997). School restructuring, transformational leadership and teaclıer participation in decision-making. Unpublished Doctoral Dissertation, The Louisiana State University and Agricultural and Mechanical Col. Retrieved from the World Wide Web, http://www.lib.umi.com/dissertations/fullcit/ 9803580
Çalık, C. (2006). Örgütsel sosyalleşme sürecinde eğitimin değişen rolü ve önemi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 1-10.
Çelik, Y. & Sünbül, A. (2008). Liderlik algılamalarında eğitim ve cinsiyet faktörü: mersin ilinde bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3), 49-66.
Deliveli, Ö. (2010). Yönetimde yeni yönelimler bağlamında lider yöneticilik. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Isparta.
Demir Balcı, S. (2019). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 9(2), 266–281. https://doi.org/10.19126/suje.586431
Demir Balcı, T. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin algılarına göre yöneticilerin liderlik stili ile okul öncesi öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Dönmez, S. (2016). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi].
Eagly, A. H., & Carli, L. L. (2003). The female leadership advantage: An evaluation of the evidence. The Leadership Quarterly, 14(6), 807–834. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2003.09.004
Edmonds, R. (1979). Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37 (1), 15- 24
Elekoğlu, F. (2021). Öğretmen algılarına göre liderlik stilleri, etkili okul ve okulda şeffaflık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Zonguldak ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
Elekoğlu, M. (2021). Okul müdürlerinin liderlik stillerine ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 4(2), 96–111. https://doi.org/10.52883/ilj.950827
Erden, M. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi].
Erden, T. (2019). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ve örgütsel sosyalleşmenin örgütsel adanmışlığı yordaması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
Erdoğan, U. & Dönmez, B. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerini belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 288-302. DOI: 10.17679/inuefd.531733
Eren, A. (2020). İlkokul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile etkili okul arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
Eren, E. (2003). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Yayınları.
Ergün, M. (1994). Eğitim sosyolojisine giriş, Ocak Yayınları, Ankara.
Feldman, D. C. (1981). The multiple socialization of organization members. Academy of Management Review, 6(2), 309–318. https://doi.org/10.5465/amr.1981.4287859
Francisco, C. (2019). Transformational leadership behavior of school principals and performance of teachers in selected secondary schools. International Journal of Educational Management, 33(5), 1070–1084. https://doi.org/10.1108/IJEM-08-2018-0256
Francisco, C. D. (2019). School principals' transformational leadership styles and their effects on teachers' self-efficacy. İnternational Journal of Advanced Research, 7(10), 622-635
Fullan, M. (2001). Leading in a culture of change. Jossey-Bass.
Güçlü, N. (1996). Eğitim yöneticiliği ve sosyal beceriler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8(8), 555-564.
Hallinger, P. (2011). Leadership for learning: Lessons from 40 years of empirical research. Journal of Educational Administration, 49(2), 125–142.
Hallinger, P., & Heck, R. H. (1996). Reassessing the principal’s role in school effectiveness: A review of empirical research, 1980–1995. Educational Administration Quarterly, 32(1), 5–44. https://doi.org/10.1177/0013161X96032001002
Helvacı, M. A. & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 41-60.
Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2008). Educational administration: Theory, research, and practice (8th ed.). McGraw-Hill.
Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (1997). The road to open and healthy schools: A handbook for change, elementary and middle school edition. Corwin Press.
İngram, P. D. (1997). Leadership behaviors of principals in inclusive educational settings. Journal of Educational Administration, 35 (5), 11-27
Jarret, D. (2021). Teacher perceptions of transformational leadership practices and school effectiveness. Journal of Educational Leadership and Policy Studies, 5(1), 1–15.
Jarrett, K. (2021). Preferred principal leadership styles conducive to teacher retention. Doctoral dissertation, Charleston Southern University.
Kanmaz, A. & Uyar, L. (2016). Okul etkililiğinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisi. International Journal of Assessment Tools in Education, 3(2), 123-136
Kanmaz, A., & Uyar, M. (2016). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin etkili okul liderliği davranışları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 24–41.
Kanmaz, A., & Uyar, M. (2016). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin etkili okul liderliği davranışları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 24–41.
Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel
Kavrayıcı, A. (2019). Öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin liderlik stillerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 644–651.
Kavrayıcı, A. (2019). Öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin liderlik stillerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 644–651. https://doi.org/10.17719/jisr.2019.3757
Kavrayıcı, C. (2019). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 3(2), 116-131.
Klopf, G. J. (1982). The Essentials of effectiveness: A job description for principals. Principal, 61(4), 35-38.
Lazaridou, A., & Iordanides, G. (2011). Investigating the impact of school leadership on the development of a school culture. International Studies in Educational Administration, 39(1), 31–41.
Lazaridou, A., & İordanides, I. (2011). The principars role in achieving school effectiveness. ISEA. 39(3), 3-19.
Leithwood, K. A. (1992). The move toward transformational leadership. Educational Leadership. 49 (5), 8-12.
Leithwood, K., & Jantzi, D. (1997). Explaining variation in teachers' work: The effects of job demands and resources on teachers' responsiveness to change. Educational Administration Quarterly, 33(4), 554–581.
Leithwood, K., & Jantzi, D. (2005). Transformational leadership. In B. Davies (Ed.), The essentials of school leadership (pp. 31–43). SAGE Publications.
Leithwood, K., Louis, K. S., Anderson, S., & Wahlstrom, K. (2004). How leadership influences student learning. The Wallace Foundation.
Limsila, K., & Ogunlana, S.O. (2008). Performance and leadership out come correlates of leadership style and subordinate commitment. Engineering, Construction And Architectural Management (15). ss. 164-184.
Louis, K. S. (1998). Effects of teacher quality of work life in secondary schools on commitment and sense of efficacy. School Effectiveness and School Improvement, 9(1), 1–27.
Nartgün, Ş. S., & Demirer, S. (2016). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve özdeşleşme düzeylerinin birlikte çalışma yeterliklerine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1).
Özalp, İ. (2010). İşletme yönetimi. Ankara: Nisan Kitapevi.
Özdemir, E. (2003). Liderlik ve etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 151-168.
Sammons, P., Hillman, J., & Mortimore, P. (1995). Key characteristics of effective schools: A review of school effectiveness research. Office for Standards in Education
Saruhan, S. C. & Yıldız, M. L. (2009). Çağdaş yönetim bilimi. Ankara: Beta basım A.Ş.
Seymen, O.A. (2008). Örgütsel bağlılığı etkileyen örgüt kültürü tipleri üzerine bir araştırma. Ankara: Detay Yayıncılık.
Skogstad, A., Einarsen, S., Torsheim, T., Aasland, M. S., & Hetland, H. (2007). The destructiveness of laissez-faire leadership behavior. Journal of Occupational Health Psychology, 12(1), 80–92.
Şenel, E., & Buluç, B. (2016). Öğretmen algılarına göre etkili okulun belirleyicileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1962–1978.
Şenel, T. & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim, 9 (4), 1-12.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Published by Pearson
Tekarslan, E., Kılınç, T. Şencan, H & Baysal, A.C. (2000). Davranışın sosyal psikolojisi. İstanbul: İ. Ü. İşletme Fakültesi Yayınları
Tierney, W. G. (1997). Organizational socialization in higher education. The Journal of Higher Education, 68(1), 1–16. https://doi.org/10.2307/2959935
Turan, G. A. (2019). Öğretmen görüşlerine göre örgütsel sosyalleşme ile dönüşümcü liderlik arasındaki ilişki. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi.
Turan, M. F. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri ile örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi].
Van Maanen, J., & Schein, E. H. (1979). Toward a theory of organizational socialization. Research in Organizational Behavior, 1, 209–264.
Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization (A. M. Henderson & T.
Yalçın, M., Bulut, S., & Karaman, H. (2018). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik düzeyleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 44–65.
Yalçın, S, Akan, D. & Yıldırım, İ. (2018). Öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 18, s. 157-174.
Yıldırım, A., & Ada, Ş. (2015). Etkili okul yönetimi: Öğretmen görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 336–353.
Yıldırım, İ. & Ada, Ş. (2015). Okul müdürlerinin kişilik özellikleri ve denetim odakları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 429-446.
Yıldırım, İ., & Ada, Ş. (2018). Algılanan okul etkililiği ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 19-32.
Yılmaz, E. (2015). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin etkili liderlik özelliklerinin değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 234–248.
Yılmaz, M. K. (2011). Çalışanların liderlik tiplerine ilişkin algılamaları ile motivasyon ilişkisi: Özel sektör ve kamu sektörü çalışanları üzerine bir alan araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yilmaz, Ş. (2015). Halk eğitim merkezi yöneticilerinin liderlik davranışları ile çalışanların motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.