Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 19(51) 105-125
Ders kitaplarında kullanılan kavram haritalarının değerlendirilmesi: Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı örneklemesi
ss. 105 - 125
Yayın Tarihi: Mart 30, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 20/20 | İndirilme Sayısı: 53/39
Özet
Görsel iletişim sürecinde öğrenciye sunulan uyaranların sağlıklı şekilde anlaşılması ve algılanabilmesi için kullanılan öğretim materyallerinin öğrencinin algısına uygun olarak tasarlanması gerekmektedir. Öğretim materyallerinin bilimsel görseller ile tasarlanması algısal anlamayı güçlendiren etkili yöntemlerden biridir. Bu yöntemin en iyi kullanıldığı materyallerinden biri kavram haritalarıdır. Kavram haritaları anlamlı öğrenmeyi gerçekleştiren pragmatik yöntemlerdendir. Bu araştırmada ortaokul 7. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan kavram haritaları ele alınmış ve görsel algı kuramları bağlamında değerlendirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Değerlendirilen 6 ünite için tasarlanan kavram haritaları nitel veri araçlarından biri olan olasılıksız örnekleme yöntemiyle seçilmiştir ve daha sonra Gestalt Algı Kuramının Şekil-zemin ilişkisi, Yakınlık, Süreklilik (Devamlılık), Benzerlik, Tamamlama, Basitlik ilkeleri üzerinden analiz edilerek bulgulara ulaşılmıştır. Çalışmanın amacı kavram haritalarını ünite içeriği ile birlikte incelemek, haritaların algıya etkileri ve sınırlamaları hakkında daha iyi bir anlayış sağlamaktır. Ortaokul 7.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı olarak belirlenen kavram haritalarının Gestalt Algı Kuramı çerçevesinde değerlendirildiğinde her bir haritanın farklı algı ilkelerine göre başarı oranında değişkenlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, kavram haritalarının Gestalt Algı Kuramı bağlamında bütüncül ilkeleri kapsadığı görülmektedir. Bu bağlamda bütüncül yaklaşım, bütünü algılama, algılama ve algısal öğelerin örgütlenişinin kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla da öğrenmede kavramların kalıcı ve anlamlı öğrenmeye olan etkisi bir kez daha ortaya çıkarılmıştır.
Anaktar kelimeler: Görsel iletişim, Eğitimde görsel kullanımı, Öğretim materyalleri, Kavram haritaları, Gestalt Algı İlkeleri
APA 7th edition
Gurdal, A. (2025). Ders kitaplarında kullanılan kavram haritalarının değerlendirilmesi: Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı örneklemesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(51), 105-125.
Harvard
Gurdal, A. (2025). Ders kitaplarında kullanılan kavram haritalarının değerlendirilmesi: Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı örneklemesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(51), pp. 105-125.
Chicago 16th edition
Gurdal, Arzu (2025). "Ders kitaplarında kullanılan kavram haritalarının değerlendirilmesi: Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı örneklemesi". Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 19 (51):105-125.
Anohina-Naumeca, A. (2019). Concept Map-Based Formative Assessment of Students’ Structural Knowledge: Theory and Practice. Cambridge Scholars Publishing.
Elvira, Quincy, Jeroen Imants, Ben Dankbaar, and Mien Segers. (2016). “Designing education for professional expertise development.” Scandinavian Journal of Educational Research 61, no. 2: 187-204.
Fekete, J. D. (2008). The value of information visualization. Information Visualization/Springer.
Felten, P. (2008). Visual literacy. Change: The magazine of higher learning, 40(6), 60-64.
Fisher, K. M., Faletti, J., Patterson. H. A., Thornton, R., Lipson, J., & Spring, C. (1990). Computer-based concept mapping: SemNet software - a tool for describing knowledge networks. Journal of College Science Teaching, 19 (6).
Gordon, I. E. (2004). Theories of visual perception. Psychology press.
Kalaycı, N., & Çakmak, M. (2000). Kavram haritalarının öğretim sürecinde kullanılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 571-580.
Kaptan, F. (1998). Fen öğretiminde kavram haritası yönteminin kullanılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14). Kavram haritalarının öğretim sürecinde kullanılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 571-580.
Novak, J. D., & Gowin, D. B. (1984). Learning How to Learn. Ithaca, New York: Cornell University Press. Peña, A. O., Rubio, A. M., & Sanchez, A. L. (1996). Los Mapas Conceptuales en el Aula. Buenos Aires: Magisterio del Río de la Plata.
Ruiz-Primo, M. A. & Shavelson, R. J. (1996). Problems and issues in concept maps in science assessment. Journal of Research in Science Teaching, 33(6), 569-600.
Senemoğlu, Nuray. (2004). Gelişim Öğrenme ve Öğretim (Kuramdan Uygulamaya), (10.
baskı), Ankara: Gazi Kitabevi.
Saunders, W. (1992). The constructivist perspective: Implications and teaching strategies for science. School Science and Mathematics, 92(3), 136–141.
Verstegen, I. (2006). Arnheim, Gestalt and art: A psychological theory. Springer Science & Business Media.
