Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 2025, Clt. 19(51) 17-35
Türkiye’de Uygulanan Çevre Eğitim Politikaları ve Çevre Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar
ss. 17 - 35
Yayın Tarihi: Mart 30, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 44/40 | İndirilme Sayısı: 129/78
Özet
Günümüze kadar artarak oluşan çevre sorunları dünyanın geleceğini önemli ölçüde tehdit etmektedir. İnsan kaynaklı faktörler bilhassa Sanayi Devrimi sonrasında artarak, çevre ile ilgili tüm değerlere büyük oranda baskı oluşturmuştur. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çevre eğitimi ilgili adımlar atılarak çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak yapılan çalışmalar, Türkiye’de çevre eğitiminin yetersiz oranda olduğunu ve birçok sorunlarla karşı karşıya kalındığını göstermektedir. Bu çalışmanı amacı, 2015 ve 2022 yıllarındaki çevre eğitim programları incelenerek çevre eğitiminde karşılaşılan sorunları ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda literatür taraması yapılarak Ülkemizde çevre eğitiminde karşılaşılan sorunlar belirlenmeye çalışılmıştır. Alan yazın taramasında sınırlı olarak akademik bakımdan, araştırmalara yönelik yapılan çalışmaların değerlendirilmesini ve bilgi tabanının geliştirilmek amacıyla alt bölümlerine ayırıp tekrardan organize edilerek, sentezleme yapılmasını ve yorumlanmasını kapsamaktadır. Yapılan çalışmanın sonucunda 2015 ve 2022 yıllarında uygulanan çevre eğitimi programlarının uygulanmasında en başta gelen sorunların; çevre eğitimi politikalarının uygulanması, çevre eğitim programları ve öğretmen kaynaklı sorunlar olduğunu göstermektedir. Araştırma sonucunda öneriler geliştirilmiştir.
Anaktar kelimeler: Çevre eğitimi, Sorun, Türkiye.
APA 7th edition
Arabaci, S., Erbas, C., & Kardas, F. (2025). Türkiye’de Uygulanan Çevre Eğitim Politikaları ve Çevre Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(51), 17-35.
Harvard
Arabaci, S., Erbas, C. and Kardas, F. (2025). Türkiye’de Uygulanan Çevre Eğitim Politikaları ve Çevre Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19(51), pp. 17-35.
Chicago 16th edition
Arabaci, Selcuk, Cagdas Erbas and Faruk Kardas (2025). "Türkiye’de Uygulanan Çevre Eğitim Politikaları ve Çevre Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar". Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 19 (51):17-35.
Akçay, İ. (2006). Farklı ülkelerde okul öncesi öğrencilerine yönelik çevre eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim değişikliği boyutunda incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Alım, M. (2006). Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Education Journal, 14(2), 599-616.
Alkış, S. (2002). İlköğretimde tarihi çevre eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
Altınbay, R. ve Gümüş, N. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sanal tur uygulamalarıyla ilgili görüşleri. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 1(1), 60-71. https://doi.org/10.29329/jirte.2020.321.5
Ardoin, N. M., & Bowers, A. W. (2020). Early childhood environmental education: A systematic review of the research literature. Educational Research Review, 31(100353), 100353. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7348615/
Bolu, A. (2021). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitimine katkısına yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
Bozkurt, M. (2011). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Kavramları İle İlgili Algılamalarının Değerlendirilmesi ve Bu Algılamaların Çevreye Yönelik Tutumları İle Tutarlılığının İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Çabuk, B. (2019). Erken Çocukluk Dönemi Çevre Eğitiminde Öğretmenin Rolü. Deniz Kahriman Pamuk (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilirlik içinde (26-30). Ankara: Anı Yayıncılık.
Çolakoğlu, E. (2010). Haklar söyleminde çevre eğitiminin yeri ve Türkiye’de çevre eğitiminin anayasal dayanakları. Tbb Dergisi, 88(2), 151-171.
D’Souza, C., Brahme, M., & Babu, M. S. (2020). Environment Education in Indian Schools: The Search for a New Language. Journal of Education for Sustainable Development, 14(2), 174–189. https://doi.org/10.1177/0973408220978845
Demir, E., & Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (2), 7-18.
Dere, F. ve Çifçi, T. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarının pedagojik katkılarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(4), 681-695. https://doi.org/10.30703/cije.1116818
Dımışkı, E. (1999). Ortaöğretim Fen Programlarında Ekoloji ve Çevre Konularının Öğrenci ve Öğretmen Hazırbulunuşluğu Açısından Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Doğan, M. (1998). Stockholm konferansından günümüze Türkiye’de çevre eğitimi. Çevre ve İnsan Dergisi, 40(1), 28-33.
Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D., & Duyal, D. (2020). Nasıl Bir Çevre Eğitimi? Çağdaş Yaklaşımlar Çerçevesinde Bazı Öneriler. Electronic Turkish Studies, 15(5).
Gültekin, M., Yılmaz, F., ve Dal, S. (2008). Sürdürülebilir kalkınma ve Çevre Eğitimine İlişkin Öğretmen Adaylarının Görüşleri: Anadolu Üniversitesi Örneği. VIII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, 2-4 Mayıs 2008.
Gürbüzoglu Yalmancı, S., & Gözüm, A. I. C. (2019). The Study of Whether Receiving a Pre-School Education Is a Predictive Factor in the Attitudes of High School Students toward the Environment According to Their Environmental Ethics Approach. International Electronic Journal of Environmental Education, 9(1), 18-32.
Hart, C. (2001). Doing a literature search: A comprehensive guide for the social sciences. London: Sage.
Jickling, B., & Spork, H. (1998). Education for the Environment: a critique. Environmental Education Research, 4(3), 309–327. https://doi.org/10.1080/1350462980040306
Kulak, R., Çakır, Z., Dervişoğlu, İ., & Kartal, S. (2024). Uluslararası Çevre Sözleşmeleri ve Türkiye de Çevre Politikaları. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(104), 431-439.
Kuo, M., Barnes, M. ve Jordan, C. (2019). Do experiences with nature promote learning? Converging evidence of a cause-and-effect relationship. Frontiers in Psychology, 10, 1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00305
Martin, J. (2021). Tarihi ve belgesel araştırma. L. Cohen, L. Manion ve K. Morrison (Editörler). E. Dinç (Çev.). E. Dinç ve K. Kıroğlu (Çev. Editörleri). Eğitimde araştırma yöntemleri içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
MEB. (2022). Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi Öğretim Programı (Ortaokul 6, 7 veya 8. Sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). İçinde Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2022). İklim değişikliği eylem planı.
Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2015). Ortaokul çevre eğitimi dersi öğretim programı. 4 Ekim2024 tarihinde https://kirikkale.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/27110659_evreeitimiretimprogram.pdf adresinden edinilmiştir.
Onopriienko, K., Onopriienko, V., Petrushenko, Y., & Onopriienko, I. (2021). Environmental education for youth and adults: a bibliometric analysis of research. E3S Web of Conferences, 234, 00002. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202123400002
Özcan, S. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına İlişkin Görüşlerinin Farklı Teknikler Kullanılarak Tespit Edilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Reid, A., Dillon, J., Ardoin, N., & Ferreira, J.-A. (2021). Scientists’ warnings and the need to reimagine, recreate, and restore environmental education. Environmental Education Research, 27(6), 783–795. https://doi.org/10.1080/13504622.2021.1937577
Sukma, E., Ramadhan, S., & Indriyani, V. (2020). Integration of environmental education in elementary schools. Journal of Physics: Conference Series, 1481, 012136. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1481/1/012136
Talu, N. (2004). TBMM’de Çevre Siyaseti, Nobel Yayınları.
Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151), 89-103.
Tarihçemiz. (t.y.). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Tarihçesi. Erişim adres https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012
TÇVY (2007). Çevre eğitimi. Türkiye Çevre Koruma Vakfı Yayınları, Ankara.
Toprak, Z. (2012). Çevre Yönetimi ve Politikası, Albi Yayınları.
Uludağ, G. (2017). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitiminde kullanılmasının okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Ünal, S., Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP Himayesinde Çevre Eğitiminin Gelişimi ve Türkiye'de Ortaöğretim Çevre Eğitimi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (16)17, 142-154.
Yıldırım A, & Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Genişletilmiş Baskı) Seçkin Yayınevi. Ankara.
Yıldız, E. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarını kullanma durumlarının değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33), 94-127. https://doi.org/10.35675/befdergi.826566
